Ruzie met liefde – Een handreiking aan partners

‘Tussen wat gezegd wordt en niet bedoeld en tussen wat bedoeld wordt en niet gezegd, gaat de meeste liefde verloren’ (Khalil Girban). Het is een citaat dat vermeld wordt in het boek Ruzie met liefde van Marije Snippe (p. 110) en dat meteen ook de kern vormt van haar boek.

Marije Snippe is psycholoog en systeemtherapeut in haar eigen praktijk in Assen (Leven in relaties), en werkt op een ambulante forensische poliklinische afdeling in Groningen. Ze is ook docent bij het Systemisch Gilde.

In haar ‘handreiking’ zoals ze het zelf noemt, gaat ze op een laagdrempelige manier in op hoe om te gaan met terugkerende ruzies binnen een relatie, en hoe deze, liefdevol gehanteerd, een katalysator kunnen zijn naar meer emotionele verdieping. Het boek wil bewust een praktisch werkboek voor koppels zijn en geen hoogdravend theoretisch naslagwerk. De praktijk ent zich in hoofdzaak op inzichten uit de emotionally focused therapy (eft; Johnson, 2009) en de kwetsbaarheidscyclus van Scheinkman (Scheinkman & Dekoven Fishbane, 2004).

Ze start haar boek met als eerste grote thema veiligheid en emotionele verbinding. In de meeste relaties hebben partners behoefte aan basisveiligheid om tot verbinding te kunnen komen. Zich geborgen weten, zichzelf kunnen zijn en geapprecieerd worden omwille van positieve eigenschappen vormen de eerste bouwstenen voor een veilige verbinding. Deze veilige verbinding kan om allerlei redenen belast worden. Oplopende en terugkerende ruzies kunnen kwetsen en beschadigen en de essentiële relationele basisveiligheid in het gedrang brengen.

Aanleidingen van ruzies lijken vaak banale zaken te zijn, die ervoor zorgen dat bepaalde emoties zoals frustratie of boosheid geventileerd worden. Achter deze secundaire of reactieve emoties liggen vaak primaire kernemoties (Greenberg & Safran, 1987), die meteen verantwoordelijk kunnen zijn voor het hoog oplopen van de ruzie. Zo kan een niet-leeggeruimde vaatwasser raken aan de bredere angst dat de ander mij niet meer belangrijk vindt of zal verlaten. Deze kernemoties worden vanuit de eigen hechtingsstijl echter vaak uitgedrukt in onduidelijk communicatief gedrag (roepen, weglopen, dichtklappen), waardoor ze anders kunnen worden geïnterpreteerd. Deze vertekende boodschappen lokken evenzeer primaire emoties op bij de partner. Wanneer deze op zijn of haar beurt enkel reactief met troebele secundaire emoties en gedrag reageert, discussiëren partners langs elkaar heen en los van de dieperliggende kernemoties. Dit resulteert vaak in relationele stress en een destructieve dynamiek in plaats van herstel van de verbinding.

Met haar boek probeert Snippe op een zachte manier partners te laten komen tot deze kwetsbare dieperliggende kernemoties en deze ook gepast weer te laten geven aan elkaar. Ze doet dit allereerst door deze emoties in haar boek te valoriseren: het is goed om deze te voelen, omdat ze aangeven wat belangrijk voor je is. Vervolgens laat ze de lezer deze emoties zoals boosheid, jaloezie, angst, schaamte, schuld of verdriet verder verkennen en onderzoeken, om die vervolgens in verbinding te laten brengen. Ze geeft bovendien een aantal concrete heldere richtingwijzers die het responsief, ondersteunend en accepterend luisteren kunnen bevorderen en consolideren.

Hierbij schenkt de auteur ook aandacht aan de impact van eerdere ervaringen of opgedane discoursen die de basisemoties of de uiting ervan in relationele interacties kunnen kleuren. Bij het bespreken van het interactiepatroon raakt Snippe kort het verschil in gedragsmatige overlevingsstrategieën aan (vechten, vluchten of bevriezen), zonder evenwel de verschillende negatieve en destructieve interactiepatronen en hun hechtingsbasis (Johnson, 2004) verder te verkennen of uit te werken.

Het tweede grote thema van Snippes handreiking betreft de concrete stresshantering toegepast op de relationele context. Het concept van het drievoudige brein (MacLean, 1990) met bijhorende reactiepatronen geeft zicht op de manieren waarop hoogoplopende stress een open communicatie verstoort. Snippe geeft concrete en pragmatische tips hoe dit stressniveau op een gezonde manier te hanteren en overlevingsreactiepatronen te overstijgen. Ze schetst een herken-onderbreek-herstel (h-o-h)-methodiek die via concrete tips duidelijke handvatten kan bieden om de communicatie over deze emoties te verbeteren. Hierbij heeft ze het over het herkennen van het stijgend stressniveau, het onderbreken van de stressspiraal, om vervolgens de open communicatie te herstellen. In haar boek zijn ook kant-en-klare checklists opgenomen van lichaams- en gedragssignalen die de stressmeter ondersteunen. Daarnaast noemt ze een groot aantal communicatiewegwijzers die de lezer brengen bij emotioneel beschikbaar luisteren en responsief communiceren.

In het derde en laatste onderdeel, ‘relatie-inspiratie’, nodigt Snippe uit te reflecteren over de context waarbinnen een relatie bestaat. Ze heeft het hierbij over de jachtigheid van het eigen leven en de waardering van je partner. Ze formuleert tot slot een aantal vragen die het gesprek over de relatie kunnen initiëren en opentrekken.

Het boek is vlot geschreven, waarbij ze op een eenvoudige manier de impact toelicht van emoties op de emotionele en relationele communicatie. Het boek heeft tal van citaten en kernboodschappen die herhaald worden. Deze inspireren om bij de relatie en de eigen emoties stil te staan, om vervolgens de opgedane inzichten te laten insijpelen. Haar stijl is geruststellend, ontwapenend en ontschuldigend: ze geeft aan dat er geen falen bestaat. Haar methodiek heeft ook niet de vorm van een protocol dat strikt moet worden gevolgd. Doordat het is opgemaakt als een werkboek, biedt het de ruimte en de gespreksstof om samen met de partner bij de relatie stil te staan en de methodiek op een eigen manier in te vullen. Tegelijk is het boek heel concreet, met tal van vragen die aangevinkt of ingevuld kunnen worden, wat het meteen ook heel tastbaar en bewerkbaar voor koppels maakt.

Ze geeft ook duidelijk de limieten aan van haar handreiking, en ze verwijst waar nodig door naar meer specifieke professionele hulp, zoals bij agressieproblemen, aanhoudende jaloezie of verslaving.

Bovenal is het een boek om mee te geven aan cliënten als ‘huiswerk’. Het biedt voor koppels en therapeut ook de basis van een gezamenlijk eft-referentiekader (zij het niet expliciet zo benoemd) waar verder op gebouwd kan worden tijdens de sessies.

Tijdens de koppelsessie kan het prethera-peutisch leeswerk dan verder besproken en verdiept worden naar de specifieke terugkerende interactiepatronen. Voor hulpverleners zelf biedt het onder meer een concreet kader hoe stresshantering binnen de relationele context aangebracht en gehanteerd kan worden.

© 2009-2023 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 0924-3631

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.