Ouders als volwaardige samenwerkingspartners binnen de residentiële jeugdzorg – hoe doe je dat?

‘Residentiële hulpverlening wordt tegenwoordig ingezet als laatste redmiddel, omdat het ingaat tegen het recht van kinderen om in gezinsverband op te groeien’ (Van IJzendoorn & Van Rosmalen, 2016, p. 217). Harder en collega’s (2006) concluderen op basis van verschillende empirische studies dat gezinnen van jongeren relatief weinig betrokken worden bij de residentiële zorg. Daarentegen laat onderzoek zien dat het zorgen voor betrokkenheid van het gezin bij de behandeling de effectiviteit daarvan kan vergroten (Boendermaker et al., 2013, p. 9). Met deze bevindingen in ons achterhoofd kunnen we ons de vraag stellen of systemisch werkenden hier een antwoord op kunnen bieden.

Hoe kunnen wij, als systemisch werkenden, in een landschap waarin classificerend denken en financieringsstromen leidend zijn, systemisch blijven navigeren? Wat kan dit opleveren voor kinderen en hun ouders? Al vele jaren leeft het idee om breed te kijken en te behandelen, en ouders en andere steunfiguren te betrekken. Dikwijls blijven dit loze woorden of voornemens, zeker binnen een residentiële setting. De belangrijke rol die hier is weggelegd voor systemisch werkenden wordt in dit artikel besproken en geïllustreerd. Ook komt aan de orde wat dit voor de betrokkenen op de eerste plaats, alsook voor de instelling zelf, en bij uitbreiding de maatschappij, kan opleveren. Hierin is het uitgangspunt consequent op zoek gaan naar en werken met de veerkracht van het gezin. De hulpverlener neemt daarin een rol van gepaste bescheidenheid aan. Uitgangspunt voor de behandeling zijn de hoop en wensen van het gezin. Er wordt stilgestaan bij het lijden alvorens men verdergaat. Met andere woorden: we ruilen de expertrol in voor vertrouwen in de cliënt en zijn systeem!

De actualiteit schetst al jaren een zorgelijke tendens binnen het landschap van de residentiële jeugdhulp. Grote instellingen, zoals De Hoenderloo Groep en Juzt, hielden financieel hun hoofd niet boven water en moesten sluiten. Er is een tekort aan voldoende gekwalificeerde hulpverleners, en de roep om het jeugdzorgstelsel te herzien neemt al jaren toe. Naast de financiële en organisatorische veranderwensen die nu sterk op de voorgrond staan, lijkt het Nederlandse jeugdhulpsysteem toe te zijn aan een meer inhoudelijke verandering. De keuze om kinderen niet meer langdurig onder te brengen binnen de residentiële jeugdzorg wordt uitgebreid met de gedachte meer in te zetten op het verhogen van de veerkracht bij het gezin in plaats van de veerkracht van het individuele kind.

Waarbij het gezin niet meer buiten spel gezet wordt maar terugkeert op het speelveld. Dat kan uiteindelijk leiden tot minder langdurig verblijf van kinderen in een setting voor residentiële jeugdzorg.

Bij complexe opvoedproblemen is het belangrijk om voldoende in te zetten op de krachten van het gezin en om blijvend de verbinding tussen alle betrokkenen voor ogen te houden. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat, wanneer kinderen toch op residentiële groepen moeten verblijven, deze verbinding met het gezin zo adequaat mogelijk wordt aangesproken? Het is onze taak als hulpverleners om de best mogelijke zorg te leveren. Uitgangspunt in plaats van bijzaak bij residentiële plaatsing is de hechting en verbinding met het gezin en uitbreiding van steunfiguren. Hoe doen we dit op een manier die passend is bij de zorgvraag van het kind en het gezin?

‘Opvattingen over tehuisopvoeding veranderen onder invloed van wetenschappelijk onderzoek, met name vanuit het perspectief van de gehechtheidstheorie’ (Van IJzendoorn & Van Rosmalen, 2016, p. 217). Bowlby, grondlegger van de gehechtheidstheorie, stelde in 1952 ‘dat langdurige of permanente verbrekingen van het contact tussen moeder en kind schadelijke psychische effecten hebben op kinderen (Van IJzendoorn & Van Rosmalen, 2016, p. 220). Later kreeg hij kritiek op deze stellingname, omdat ook andere factoren hierop van invloed zouden kunnen zijn zoals ‘minder intensieve verzorging in tehuizen of minder persoonlijke aandacht’ (Van IJzendoorn & Van Rosmalen, 2016, p. 221). ‘Het meest overtuigende bewijs tot nu toe dat opgroeien in een gezinsomgeving beter is dan opgroeien in een tehuis komt van een experiment dat plaatsvond onder uitzonderlijke historische omstandigheden’, te weten de 170.000 kinderen die tijdens het regime van Ceauşescu opgroeiden in Roemeense tehuizen. Amerikaanse wetenschappers deden onderzoek naar de ontwikkelingseffecten bij deze kinderen. De experimentele groep groeide op in pleegzorg en de controlegroep kreeg een tehuisopvoeding. ‘De kinderen in de pleegzorg hadden na verloop van tijd ten opzichte van de controlegroep gemiddeld een hoger intelligentieniveau, groeiden beter, lieten minder psychische en gedragsproblemen zien en hadden vaker een veilige gehechtheidsrelatie dan hun leeftijdsgenoten die waren achtergebleven in de tehuizen’ (Nelson et al., 2014). Dit was een sterke aanwijzing dat de ongunstige omstandigheden in de tehuizen ten opzichte van de pleeggezinnen oorzakelijk verbonden waren met ongunstige ontwikkelingsuitkomsten. Andersom geredeneerd, de weldadige invloed van de gezinsomgeving werd door de bevindingen verder onderbouwd’ (Van IJzendoorn & Van Rosmalen, 2016, pp. 221-222).

Vanuit het perspectief van de gehechtheidstheorie kunnen we stellen dat plaatsing binnen een residentiële setting meer ongunstige ontwikkelingsuitkomsten heeft voor kinderen. Zorg binnen een gezinsomgeving heeft de voorkeur. Deze uitkomst is een pleidooi om residentiële plaatsing binnen de jeugdzorg zo kort als mogelijk te laten zijn als een kind tijdelijk niet thuis kan wonen. Met hulp van alle betrokkenen keert een kind zo snel mogelijk terug naar de opvoedsituatie in de gezinsomgeving. De veerkracht van het gezin, bekrachtigd door steunfiguren, wordt daarbij ingezet op weg naar herstel. Gedurende het residentiële verblijf wordt middels een intensief systeemgericht aanbod met het gezin gewerkt aan verbetering van de opvoedsituatie en de onderlinge verbindingen.

Hoe zit het nu met het hulpverleningsaanbod aan kinderen die, al dan niet vanuit een beschermingsvraag, toch geplaatst worden binnen de residentiële setting? Welke rol hebben ouders en steunfiguren binnen het aanbod van de residentiële setting en wat zijn hiervan de effecten? Garrett (1985) was de eerste die een meta-analyse uitvoerde van onderzoek naar de uitkomsten van het verblijf in instellingen, zowel instellingen voor veroordeelde jongeren als niet-justitiële instellingen. Zij analyseerde 111 onderzoeken die tussen 1960 en 1983 waren voltooid en concludeerde dat een residentiële interventie werkt en positieve veranderingen in het gedrag van jongeren tot gevolg heeft. Onderzoek laat echter ook zien dat het zorgen voor betrokkenheid van het gezin bij de behandeling de effectiviteit daarvan kan vergroten (Barth, 2005; Hair, 2005; Harder et al., 2006). Sunseri (2001) vond bijvoorbeeld dat kinderen van negen tot zeventien jaar die meer contact hadden gehad met gezinsleden tijdens de residentiële behandeling, een grotere kans hadden op succesvolle afronding van de behandeling. Onder meer op basis van deze resultaten concludeert Hair (2005) dat onderzoek voldoende heeft aangetoond dat er een positief verband is tussen regelmatige gezinsbezoeken en deelname aan gezinstherapie en succesvolle resultaten. Onderzoek in eigen land van Geurts en collega’s (2012) laat zien dat gezinsgerichte residentiele zorg tot betere uitkomsten leidt dan reguliere residentiële zorg. Chamberlain (2003) stelt dat wanneer ouders niet in de behandeling worden betrokken, het niet waarschijnlijk is dat behandeleffecten ook in de thuissituatie behouden blijven (Boendermaker et al., 2013, p. 9).

Ondanks deze conclusies zien we in de praktijk een grote handelingsverlegenheid met betrekking tot het zinvol betrekken en positie geven van het gezin binnen de residentiële behandeling van het kind. Dit wordt ongetwijfeld mede gevoed door de vaak negatieve berichten over de ouders die met de verwijzing meekomen. Het samenwerken beperkt zich dikwijls tot een wekelijks informatief telefoongesprek of e-mailbericht, veelal klachtgericht, waarbij enerzijds de probleemfocus op het gedrag van de jongere onderwerp van gesprek is of anderzijds onenigheid over vrijheden en verloven centraal staat. Het inbedden van systemisch denken en handelen binnen de individuele behandellijn van de residentiële behandelsetting vraagt in eerste instantie draagvlak, in tweede instantie daadkracht binnen de gehele behandelafdeling.

Vaak zien we dat ouders het niet eens zijn met de plaatsing van de kinderen. Zij worden door de plaatsing geconfronteerd met hun falend ouderschap. Daarbij speelt het verlies van vertrouwen in hulpverleners, na vele vaak langdurige en falende trajecten, eveneens een rol. Dit veroorzaakt gedrag dat als weerstand ervaren kan worden en vraagt van hulpverleners het kunnen begrijpen en verdragen hiervan. Het daadwerkelijk kunnen begrijpen van ouders start met het stilstaan bij en het rechtdoen aan het lijden van dit gezin. De pijn mag zichtbaar aanwezig zijn en dient gevalideerd te worden door de hulpverlener. Dit geldt zowel voor de pijn vanuit de interactie binnen het gezin als voor het beschadigde vertrouwen richting hulpverleners.

Vanuit de gedachte dat de jongere uiteindelijk terugkeert naar de context waar hij vandaan komt, is systemisch denken en handelen noodzakelijk om kans op herhaling van (zelf)destructieve patronen te voorkomen. Dit vraagt van betrokken hulpverleners een andere manier van kijken, denken en handelen. Dit is een manier waarbij het gezin, de sociale context en de behandelaren als een therapeutisch systeem beschouwd worden. Ouders ervaren hierbij, vanuit een breed gedragen basishouding bij de hulpverleners, een bondgenootschap tussen het gezin, de sociale context en de hulpverleners. Of zoals Meerdinkveldboom schrijft: ‘Wat deze ouders ook verwachten, wat ze ook gewend zijn, hoe ze zich ook gedragen en zich tegenover ons opstellen, wij zijn niet van plan, niemand uitgezonderd, om hen negatief te bekijken, laat staan te bejegenen. We laten het onder geen beding gebeuren dat eerdere processen zich op dezelfde wijze gaan herhalen. […] Dit is de belangrijkste keuze die alle leden van het behandelteam, inclusief de huishoudelijke hulp, met elkaar maken en dragen: “Zo doen wij dat hier!”’ (Meerdinkveldboom, 2019).

John Robst concludeerde in eigen onderzoek dat gezinsbetrokkenheid een belangrijke component is in residentiële behandeling van kinderen (Robst et al., 2013). Hij stelt dat er weinig bekend is over de impact van het contact tussen kind en familieleden gedurende het residentiële behandeltraject. Zijn onderzoeksresultaten suggereren dat regelmatig telefonisch therapeutisch contact met ouders tijdens de residentiële opname van het kind, geassocieerd kan worden met grotere vooruitgang in het functioneren van het kind. Hierbij moet worden opgemerkt dat er geen overtuigende relatie tussen contact met overige betrokkenen (buiten ouders) en het functioneren van het kind kan worden aangetoond. Het type ouderbetrokkenheid is volgens Robst van invloed op de behandelresultaten van het kind. Kinderen van ouders die actief betrokken worden bij het residentiële behandelprogramma en in de thuissituatie bezocht worden door hulpverleners, behalen succesvollere behandelresultaten dan kinderen bij wie dit niet het geval is. Robst concludeert dat deze contacten therapeutisch van aard moeten zijn. Indien er sprake is van veelvuldig niet-therapeutisch face-to-facecontact tussen ouder en kind op de residentiële locatie, wordt juist een afname van positieve effecten en een toename van externaliserend probleemgedrag bij het kind waargenomen (Robst et al., 2013). Hieruit kunnen we concluderen dat, indien residentiële behandeling onvermijdelijk is, er zeer zorgvuldig gekeken moet worden naar de wijze en mate van ouderbetrokkenheid. Dit kan in sommige situaties negatieve effecten hebben op de vooruitgang in het behandelproces van het kind. Echter: ‘In die gevallen dat gezinsrelaties sterk vervlochten zijn met de individuele problematiek is de conclusie dat individuele behandeling geen kans van slagen heeft als niet eerst de bestaande en de probleem in stand houdende gezinsinteracties ontward worden. Pas als dat gebeurd is of op gang gaat komen, zal de behandeling van de jongere kunnen beginnen’ (Meerdinkveldboom, 2019). We zouden kunnen concluderen dat elk traject een systeemtheoretische blik en basishouding vanuit een brede invalshoek kan gebruiken.

Op dit moment is het beleid in de Nederlandse jeugdhulp: ‘Opschalen als het echt niet anders kan, afschalen daar waar mogelijk!’ Met andere woorden intensieve zorg waar nodig, laagdrempelige zorg waar dat kan. Hoe verhoudt dit zich tot het hiervoor beschrevene? Enerzijds wordt gesteld dat residentiële plaatsing een ontwikkelingsbedreiging voor het kind vormt, anderzijds worden er positieve effecten waargenomen van deze leefgroepen indien zij goed zijn ingericht. Dit blijkt uit de eerdergenoemde meta-analyse van Garrett (1985). Daarnaast wordt gezien dat gezinsbetrokkenheid noodzakelijk is voor succesvolle behandeling van het kind, maar ook dat hier zorgvuldig mee moet worden omgegaan omdat deze mogelijk negatieve effecten op de behandeling van het kind kan hebben. Chamberlain (2003) stelt hierbij nog aanvullend dat als het gezin niet betrokken wordt in de behandeling, effecten in de thuissituatie niet behouden blijven.

Van theorie naar praktijk

Hoe kunnen hulpverleners dit dan doen, systeemgericht hulpverlenen binnen de residentiële behandelcontext? Waarbij ouders als volwaardige partners meegenomen worden in het traject van hun kind en de verbinding tussen hen centraal staat?

Tijdens de intakefase staan we stil bij de juridische context van de opname. Is er sprake van vrijwillige of opgelegde plaatsing? Wat betekent dit voor het kind en zijn ouders? Wat is de rol van de eventuele jeugd- en gezinsbeschermer?

‘Elke opname, ook al is tevoren nog zoveel onderzoek gedaan, wordt vanuit de intakefase vervolgd met diagnostiek. Deze is gericht op het gedrag van de jongere. […] Het doel is te onderzoeken welke overeenkomsten en verschillen er zijn tussen het geobserveerde gedrag en het in de rapportages beschreven gedrag’ (Meerdinkveldboom, 2019). Tijdens de diagnostiekfase wordt het individueel diagnostisch onderzoek aangevuld met systeemdiagnostiek. Samen met het kind, de ouders en andere steunfiguren worden gebeurtenissen, interactiepatronen en relaties in verleden en heden in kaart gebracht, geduid en van betekenis voorzien.

Er is plaats voor dialoog over veranderwensen en -mogelijkheden. Krachten en hulpbronnen vanuit de gezinscontext komen aan bod. Gedurende de gehele behandeling blijven belemmerende en steunende factoren onderwerp van gesprek in de zoektocht naar herstel vanuit de veerkracht van dit gezin.

Parellel hieraan investeren we tijdens de diagnostiekfase in het vormgeven van de samenwerking met ouders. Het hernieuwd vertrouwen krijgen van de ouders in hulpverleners is de belangrijkste opdracht. Wanneer er sprake is van opgelegde plaatsing zal ook het vergroten van probleembesef bij ouders een centrale plek innemen, terwijl stilgestaan wordt bij hun beleving en kijk op de moeilijkheden. Vooral het eerste punt lijkt vaak onbegonnen werk. ‘Er moet dus meer dan waar dan ook zeer fors geïnvesteerd worden in de relatie. De verantwoordelijkheid daarvoor, zoals in alle hulpverleningsrelaties, ligt bij het afdelingsteam.’ Hierin is eerdergenoemde basishouding noodzakelijk als de hulpverleners ‘de ouders laten blijken dat wij hen op voorhand vertrouwen en graag ondersteunen. […] Waarin we uitstralen dat wij hen in potentie goede ouders vinden […] en wij ervan uitgaan dat ondanks alles wat niet goed verlopen is, zij het beste voor hebben met hun kind’ (Meerdinkveldboom, 2019). Wanneer er gewerkt wordt aan herstel van vertrouwen is het uitgangspunt het contact maken van mens tot mens. De hulpverlener laat zijn ‘deskundig oordeel’ thuis en luistert met interesse naar het verhaal van de ouders. Er wordt stilgestaan bij het lijden van dit gezin en dit lijden wordt gevalideerd. Vanuit het erkennen van hun lijden kan de stap gemaakt worden richting het gesprek over de hoopvolle toekomst, daar waar het lijden stopt. Wat wensen jullie voor je kind, voor jullie gezin? Wat wenst het kind? Wat is de wens van ons als hulpverleners voor jullie gezin? Het primaire doel tijdens de diagnostiekfase is het herstel van contact en vertrouwen bij alle betrokkenen, zodat er een therapeutische samenwerkingsrelatie kan worden opgebouwd. Wanneer hoop, dromen en wensen van het gezin het uitgangspunt vormen, verbindt dit de gezinsleden met elkaar en met de hulpverleners. Dit is de benodigde motivatie om samen te kunnen werken richting de gewenste hoopvolle toekomst.

Gedurende de gehele residentiële opname geven hulpverleners prioriteit aan het maken en nakomen van praktische afspraken met het gezin. Wanneer is er contact en op welke wijze? Tijdens deze contactmomenten wisselen zij de ervaringen met het kind uit tussen afdeling en thuissituatie. Goede ervaringen op de afdeling worden toegeschreven aan de positieve ontwikkeling die het kind doormaakt. De rol van de hulpverlener wordt hierbij gerelativeerd. Zeker wanneer het in de thuissituatie slecht loopt, zouden deze contactmomenten door de ouders anders als een zoveelste teken van onvermogen in hun ouderschap beleefd kunnen worden. ‘Als het gedrag gelijk is aan dat van de thuissituatie kunnen de ouders daarmee gerustgesteld worden. Daarbij stelt de hulpverlener zich altijd nieuwsgierig en lerend op richting ouders met als doel leren van de deskundigheid van de ouders over hun kind. Dit alles om een “wij-sfeer” te creëren.’

De diagnostiekfase wordt gevolgd door adviesgesprekken waar individuele en systeemdiagnostiek in gezamenlijkheid beschouwd worden. ‘Dit is een essentieel moment, want als het goed is volgt daarop de behandelperiode waarin ouders en afdeling gezamenlijk optrekken op basis van een gedeelde beschouwing van wat er aan de hand is, hoe het zo gekomen is en wat eraan gedaan kan worden’ (Meerdinkveldboom, 2019). Bij voorkeur wordt er gezocht naar een vorm waar ouders actief participeren en gezien en gehoord worden vanuit hun deskundigheid over dit gezin. Bijvoorbeeld door als gelijkwaardige gesprekspartners per thema aan het woord te zijn en elkaar aan te vullen. De ouders hebben altijd het eerste woord. Tevens is belangrijk in deze fase ‘ouders te ontschuldigen’ (Meerdinkveldboom, 2019). Verder wordt in deze fase de hoop voor de toekomst verder uitgewerkt. Zorgen, belemmerende factoren, krachten en steunende factoren worden in het licht van deze onderzoeksresultaten beschouwd. Er wordt op zoek gegaan naar de veerkracht van dit gezin. Veerkracht die ingezet kan worden op weg naar herstel. Stip op de horizon is de gewenste hoopvolle toekomst.

Tijdens de behandelperiode heeft het vertrouwen binnen het therapeutisch systeem de hoogste prioriteit. Hierbij hoort ook het acuut inlichten van ouders als zich incidenten van betekenis hebben voorgedaan. Het behandelteam navigeert tussen leefgroep, de thuissituatie en andere betrokken samenwerkingspartners. De systeemtherapeutisch werker is hierin de verbindende factor en werkt outreachend. Deze bezoekt ouders, voert behandelinhoudelijke gesprekken en probeert ondersteunend te zijn richting wensen tot gedragsverandering en verandering van interactiepatronen binnen het gezin. Op de leefgroep vertaalt de systeemtherapeutisch werker de context van het gezin naar de collega’s die met het kind werken. Hij stemt nauw af met andere partijen zoals school, de Jeugd- en Gezinsbescherming en andere samenwerkingspartners die betrokken zijn. Door voortdurend af te stemmen tussen de verschillende betrokkenen rond en met het kind, werkt de systeemtherapeutisch werker niet alleen aan verbinding en vertrouwen maar wordt er ook ruimte gecreëerd voor meerstemmigheid binnen de behandeling.

Residentiële opnames zijn vaak langdurig en complex. Als de resocialisatiefase wordt ingezet blijven het behoud van vertrouwen en de ‘wij-sfeer’ prioriteit. Vanuit een gezamenlijke ja-respons wordt het residentiële traject eventueel opgevolgd door een ambulant hulpverleningstraject waarbij de zorg stapsgewijs wordt afgeschaald. Zo wordt voorkomen dat de jongere en zijn ouders het gevoel krijgen opnieuw in de steek gelaten te worden door de hulpverlening, met het risico dat de cyclus zich herhaalt.

Binnen de residentiële jeugdzorg, maar ook in andere settings voor klinische behandeling, blijft het altijd zoeken naar aanbod dat betere behandelresultaten kan creëren. Het systeemgericht kijken, denken en behandelen verdient binnen de individuele behandellijn een vastgestelde en vanzelfsprekende positie. Een positie die niet enkel op indicatie in beeld komt, maar rust op de overtuiging dat de cliënt uiteindelijk terugkeert naar de context waar hij vandaan komt en dat deze niet onveranderd kan blijven. Binnen de residentiële jeugdzorg is een goede positionering van de systemisch werkenden geen bijzaak maar hoofdzaak, vanwege de vaak complexe rolverdeling en interactiepatronen binnen het gezin, tussen het gezin en de residentie, en de buitenwereld.

Savenije en collega’s (2018, p. 118) stellen dat hulpverlening zich goed moet kunnen positioneren en dat een ouderbegeleider ‘principieel probeert om in de schoenen van de ouder te gaan staan. Ook in situaties waarin ouders zich niet verantwoordelijk gedragen, is het uitgangspunt van de ouderbegeleider dat ouders een besef van verantwoordelijkheid hebben. Dit besef is er in principe voor altijd en zonder condities, ouders kiezen hier niet voor.’ Met instemming halen zij Madsen (2018) aan die ‘benadrukt hoe belangrijk het is dat een hulpverlener die samenwerkingsgericht wil werken met gezinnen en cliënten, zich tegelijkertijd krachtig relationeel positioneert. Want hoe hulpverleners zich positioneren in relatie tot cliënten is volgens hem de basis van hulpverlening aan gezinnen waarbij sprake is van meervoudige stress’ (Savenije et al., 2018, p. 98).

Concluderend durf ik te stellen dat residentiële hulpverlening het gezin niet buitenspel hoeft te zetten, mits er voldoende middelen en deskundigheid beschikbaar zijn om ouders als actieve speler aan zet te laten zijn gedurende de residentiële behandeling van hun kind. Residentieel verblijf van jongeren is helaas niet uit te sluiten, onder andere door het grote tekort aan pleeggezinnen en het ontbreken van specifieke deskundige begeleiding van de gezinnen in de eerdere fase waarin de problemen gesignaleerd worden.

De situatie binnen het Nederlandse jeugdzorglandschap is schrijnend te noemen. Lange wachtlijsten, grote financiële tekorten en … te weinig systemisch opgeleide medewerkers? Een individuele aanpak van moeilijkheden die nog altijd floreert en de beschikbare steunbronnen binnen gezinnen en netwerken te weinig aanboort? Ouders die nog steeds als vooral lastig en ‘weerbarstig’ gezien worden en te weinig als samenwerkingspartner?

Ongetwijfeld zal hierin vroeg of laat een kantelpunt ontstaan, als het besef in politiek en bij de jeugdhulpaanbieders zelf doorbreekt dat er een andere insteek gekozen moet en kan worden. Ik pleit voor een samenwerkingsgerichte insteek in de hulpverlening waarbij gelijkwaardigheid en vertrouwen binnen de therapeutische alliantie centraal staan. Een insteek waarbij een residentieel aanbod enkel geboden wordt wanneer het niet anders kan. Hoe complex een gezinssituatie ook is, alleen een samenwerkingsgerichte hulpverleningsrelatie kan complexe zorgvragen met kinderen, ouders en steunfiguren stap voor stap, vanuit de veerkracht van het gezin, aanpakken. Als dit mogelijk is, ‘hokken’ we kinderen niet meer jarenlang op in residentiële instellingen in een bosrijke omgeving, maar verkorten we de opnameduur door een systeemgerichte aanpak, waarin de leefgroep en het gezin als samenwerkingspartners fungeren. Dan kunnen ouders zich ook betrokken en verantwoordelijk voelen en worden zij niet aan de kant geschoven. Zij worden immers ondersteund door krachtige professionals die zich vanuit systemische bekwaamheid weten te verhouden tot hun nieuwe rol. De hulpverlener: van expert naar een waarderende bondgenoot voor het kind en zijn ouders!

Dankwoord

Een woord van dank aan Jan Meerdinkveldboom voor zijn betrokkenheid en deskundige begeleiding tijdens de totstandkoming van dit artikel.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 0924-3631

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.