Vaders die rouwen

Carmien Michels is een Belgische auteur en performer. Ze studeerde woordkunst aan het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen. Als afstudeerproject schreef ze haar debuutroman We zijn water, in 2013 verschenen bij De Bezige Bij. Haar tweede roman Vraag het aan de bliksem (2015) en haar poëziedebuut We komen van ver (2017) verschenen bij Uitgeverij Polis. In 2016 won ze het Nederlands en Europees Kampioenschap Poetry Slam en behaalde ze in dezelfde discipline brons op het Wereldkampioenschap in Parijs.

Met deze titel kan ik, zelf vader en zoon, dit boek, waarvoor zij in 2021 de BNG bank Literatuurprijs kreeg uitgereikt, niet laten liggen. Nieuwsgierig start ik mijn reis door de zes korte verhalen met de stille hoop meer grip te krijgen en bodem te vinden in de duisternis die rouw teweegbrengt. De auteur neemt je in het eerste verhaal ‘Mijn vader is’ meteen mee in een bezielende zoektocht van een volwassen dochter die dichter bij haar zwijgzame vader tracht te geraken. Net als in een therapeutisch proces geeft Cis, de dochter, je steeds meer inkijk in de geschiedenis van de muur die tussen haar en haar vader met zijn verleden staat. ‘Voordat Bibi en ik geboren werden, stond er een hemelhoge muur tussen mijn vader en Groteva, gehard door de jaren heen. Ze konden elkaar zien, maar er kwam geen woord door. Mijn geboorte was het sterretje in de muur van glas, het sterretje dat het scheuren in de gang zette’ (p. 37). Dit korte verhaal leest als een roman. Een klassiek, erg ontroerend verhaal over erkenning en herstel dat je kunt gebruiken in een systemische opleiding. Het is inspirerend hoe de twee zussen verschillend omgaan met de afstand en de transgenerationele thema’s. De vader toont ons vertederend hoe je herstel kunt vinden zonder een reëel woord uit te wisselen met de ander.

In de verhalen die volgen, besef je dat Carmen Michels een auteur is die graag de grensgebieden en het niemandsland opzoekt. Waar de geur van rouw ondraaglijk kan zijn. Waar verdriet en onmacht in rauwe, ruwe of vreemde gedaanten kunnen verschijnen. In het volgende verhaal ‘Het kippenhok van de buurvrouw’ kijk je als lezer machteloos en geërgerd toe hoe een onderdanige vader zich laat terroriseren door zijn dochter die plots komt inwonen. De schrijfster laat je deze keer helemaal in het ongewisse over de achtergrond van de personages. Als lezer snap je geen jota waarom deze dochter haar schijnbaar weerloze vader zo vijandig benadert. Maar dat maakt het verhaal misschien wel net zo fascinerend en zet je eigen fantasie in gang. Ze neemt je mee in een absurd, grotesk verhaal dat leest als een duister sprookje met de verbeelding van Roald Dahl.

Carmien Michels schrijft in een zintuiglijke, directe stijl en voegt dikwijls magische elementen toe aan de werkelijkheid die ze beschrijft. Ze heeft een bijzondere smaak, of misschien beter, reukzin, voor titels. Zo dringt ‘De geur van verdrietige mannen’, het vierde verhaal, zich op om eerder gelezen te worden. Geuren spelen trouwens vaak een rol in de verhalen. ‘Ik verloor mijn reukzin in de periode dat ik zorgde voor mijn ex-vrouw, die gediagnosticeerd was met terminale kanker’ (p. 149), zo opent het verhaal. ‘Je ruikt tegenwoordig een beetje vreemd’ (p. 167), zegt zijn huidige partner een tijdje later. ‘Naar natte hond. Naar bedelaars in de tram. Naar mijn vader nadat mijn moeder was gestorven. Ja, zo naar verdrietige mannen’ (p. 168). Dit gezinsverhaal gaat over conflicten, breuken en herstel tijdens een levenseinde. In het laatste verhaal ‘Paarden eten mijn dromen’, geraak je verzeild in de psychotische angstdromen van een rouwende vader om zijn zieke, stervende kind. ‘Het snijpunt waarin alles ooit samenkwam, waarin het leven was en geen lijden, dat lijkt steeds achter ons te verdwijnen. De snijlijnen lopen steeds verder uit elkaar, begrijp je wat ik bedoel’ (p. 236). Dit verhaal leest als een psychedelische rocksong over schuld en boete.

Haar avontuurlijke en creatieve geest neemt je mee in zeer uiteenlopende scènes en sferen. Maar die drang wreekt zich misschien wel wat in de andere twee verhalen, waar ze naar mijn aanvoelen te veel elementen plots in een verhaal wil stoppen. De personages en situaties in deze verhalen komen mij soms als te gekunsteld voor, waardoor ik wat afhaak.

Het is een prikkelend en kleurrijk boek dat iets teweegbrengt. Carmen Michels is een sensitieve, intelligente schrijfster die het experiment niet schuwt. Waardoor wellicht ook niet alle verhalen je evenveel kunnen aanspreken. Met dit boek maakt ze me toch nieuwsgierig naar de dichtbundels en roman die ze eerder schreef. En gaat dit nu over rouwende vaders? Heeft mijn leergierige therapeutenziel dan iets bijgeleerd over of ervaren over rouw? Pas als je de tijd neemt herken je misschien wel in al de verhalen vaders die rouwen. Sommigen omwille van hun afwezige of afstandelijke vaderschap, anderen om een verlies of gemis. En net als deze mannen in de verhalen, zoekend naar hun plek, besef ik dat je over rouw misschien niets kan leren. Na een omzwerving langs boeken of films kom je aan het einde steeds bij jezelf terecht. Om zelf uit te zoeken hoe jij met de pijn en het gemis verder wilt gaan.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 0924-3631

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.